Je zou het misschien niet verwachten, maar faalangst is een fenomeen dat heel erg veel te maken heeft met hoogbegaafdheid. Gek eigenlijk, want die hoogbegaafden zijn toch overal goed in? Waarom hebben ze dan faalangst? Komt dat omdat ze zo nodig overal de beste in willen zijn?
Faalangst en hoogbegaafdheid
Ik was zelf nooit zo heel bekend met faalangst, totdat op de middelbare school uit een test bleek dat ik faalangst zou hebben. Ik vond het maar onzin. Natuurlijk was ik zenuwachtig als ik een spreekbeurt of presentatie moest geven, maar voor schriftelijke toetsen had ik dat absoluut niet. Ik deed alles ook met twee vingers in mijn neus, dus angst was nergens voor nodig.
Tijdens de faalangsttrainingen kregen we vooral ademhalingsoefeningen om op stressmomenten te kunnen ontspannen. Ik vond het allang best, die trainingen werden gegeven tijdens gym. En gym, daar had ik een bloedhekel aan. Ik had geen conditie, werd altijd als laatste gekozen, en was bang voor de bal. Ik probeerde zoveel mogelijk gymlessen te skippen. Dat dit ook faalangst was, dat had ik toen nog niet door.
Pas toen ik me als moeder ging verdiepen in hoogbegaafdheid vielen er kwartjes. Faalangst komt vaak voor bij hoogbegaafden. Heel vaak zelfs. Wij hoogbegaafden kunnen het alleen goed verbloemen door lastige dingen gewoonweg te ontwijken.
Hoe ontstaat Faalangst?
Hoe komt het eigenlijk? Die faalangst? Als je het mechanisme snapt, is het heel logisch. Veel hoogbegaafden worden geacht te presteren op een niveau dat ver beneden hun eigen niveau ligt. Neem bijvoorbeeld de kleuter die lezend en schrijvend binnenkomt in groep 1. Zo’n kind wordt geprezen om zijn vaardigheden, als hij ze laat zien tenminste, maar dit zijn dingen die hij al lang kan. Hij leert niets nieuws en hoeft geen moeite te doen. De lat ligt in de kleuterklas tenslotte vele malen lager. Hij wordt dus geprezen voor iets wat voor hem normaal is.
Lees ook: een peuter naar de basisschool
Stel nou dat dit kind graag een puzzel van 50 stukjes wil maken. En dat dit mag. Daar kunnen we namelijk niet zomaar vanuit gaan, dat dit mag. Er zijn nog steeds juffen die de puzzel uit de handen van het kind halen en terugleggen in de kast. Want ‘dat is nog veel te moeilijk’ en ‘dat mag je in groep 2 pas doen’. Dodelijk voor het beetje motivatie dat dit kind nog wist op te brengen.
Maar oké, het kind mag puzzelen. Dan zal hij dat 9 van de 10 keer nog makkelijk doen. Hij kiest namelijk iets waarvan hij donders goed weet dat hij het al kan. Vervolgens wordt hij geprezen, want wow, hij maakt een puzzel voor groep 2 maar hij zit pas in groep 1. Maar eigenlijk heeft hij niets nieuws gedaan! Heeft hij iets geleerd? Nee. Krijgt hij een vertekend zelfbeeld? Dat wel, als dit soort situaties vaak voorkomen. Dan denkt hij dat hij geweldig is zonder dat hij moeite hoeft te doen.
Want wat gebeurt er als dit kind echt iets moet doen wat hij niet kan? Dit kind heeft niet geleerd om te leren, om te oefenen, en hij loopt een keer tegen de lamp.
Types hoogbegaafde leerlingen
Natuurlijk, niet alle hoogbegaafde kinderen zijn hetzelfde. Laat ik ze ook niet allemaal over één kam scheren, het is tenslotte MIJN visie die ik hier verkondig, geen algehele wetenschap. Al onderbouw ik wel, dat komt straks.
Het bovenstaande is slechts een voorbeeld van een situatie die mij toevallig heel bekend voorkomt. Betts en Neihart onderscheiden zes types hoogbegaafde leerlingen. Op deze website wordt een duidelijk overzicht gegeven van de eigenschappen van deze types.
Het mag duidelijk zijn dat wij mensen, als we denken aan een hoogbegaafd kind, vooral de zelfsturende autonome leerling voor ons zien. Die weet alles, zit vooraan in de klas, steekt altijd zijn vinger op en is dolblij met extra werk. Hoe meer, hoe beter. En mag hij misschien een extra spreekbeurt houden over de goden uit de Griekse mythologie?
Mijn eigen kinderen zijn meer van het onderduikende type. Die willen niet opvallen, kiezen liever voor de makkelijke werkjes zodat ze zeker weten dat ze het goed doen, en ontkennen hun begaafdheid.
Alle types hoogbegaafden zijn gevoelig voor faalangst. De zelfsturende autonome leerling is zo gewend hoge cijfers te halen, die kan enorm teleurgesteld zijn als hij een 8 haalt. Het mag duidelijk zijn dat hij daar in de klas weinig begrip voor zal krijgen. Ook zal zijn interesse in Griekse Goden hem misschien niet populair maken. Op sociaal gebied kan hij faalangst ontwikkelen omdat hij het gevoel heeft dat niemand hem begrijpt.
Faalangst en onderpresteren
Die onderduikers, die ik dus heb, hebben een ander probleem. Zij zijn niet gemotiveerd om te leren en weten ook eigenlijk niet goed hoe dat moet. Zij doen de dingen die ze al kunnen (en worden daar dus voor geprezen) en ontwijken de dingen die moeilijk lijken.
Pluswerk? Nee, dat ziet er moeilijk uit. Stel dat ik een fout maak. Fietsen? Met vallen en opstaan, daar doen wij niet aan. Dus er wordt pas zo rond 5 jaar los gefietst, als we zeker weten dat we het kunnen. Veters strikken? Dat moet je oefenen. Doen we niet, mama koopt wel schoenen met klittenband.
En ik had het dus vroeger met gym, tegenwoordig met sporten. Ik ben er niet goed in, dus ik doe het liever niet. Ook ben ik bang om af te gaan. Ik voelde mij vroeger veilig in het kneuzenclubje, het was gewoon duidelijk dat ik de slechtste was. Stel dat ik moeite zou doen, het zou proberen, en het dan niet zou lukken? Dat zou pas echt een afgang zijn.
Toen ik een paar jaar geleden begon met hardlopen, ging ik in het donker, zodat de buren me niet zouden zien. Muziekles ging vroeger wel, maar dat was ook zo’n aangeboren talentje. Toen de muziekstukken moeilijker werden hing ik die dwarsfluit gewoon in de boom en ging ik weer wat anders doen.
De vraag is nu, wat doen we eraan? Ik vind het zelf ook lastig, ben veel bezig met dit onderwerp. Sporten, tja, dat laat ik maar even, tot ik de theorie van de faalangst onder de knie heb. 😉
Aanpak van faalangst
Er is ontzettend veel informatie over te vinden over faalangst, ga maar eens googelen. Je vindt tips, ideeën en cursussen om te volgen. Zo’n cursus leek mij wel wat, Mijn oudste heeft dan ook de faalangsttraining bij Kolibrie coaching gevolgd.
Hoogbegaafden met faalangst hebben namelijk een speciale aanpak nodig, omdat zij met hun IQ heel veel kunnen verbloemen en compenseren. Begeleiding door iemand die verstand heeft van hoogbegaafdheid en ‘de taal spreekt’ is dan essentieel.
Wat verder helpt is toch die uitdaging bieden. ‘Ga die puzzel van 100 stukjes maar maken. Ja, ik weet dat je liever gaat spelen. Maar ik denk dat je het kan, of in ieder geval moet proberen. Kom, we doen het samen.’
Natuurlijk, kleuters moeten kunnen spelen. Maar ze moeten ook leren dat niet alles vanzelf gaat. Dat je moeite moet doen om iets te bereiken. Waar andere kinderen dit automatisch leren, moet je hier bij hoogbegaafden actief aan werken. Door ze uit te dagen, ook al willen ze dat niet.
Daarbij is het belangrijk om de inspanning te belonen, en niet het resultaat. Dus: ‘wat heb je hard gewerkt aan deze tekening!’ In plaats van: ‘wat heb je mooi binnen de lijntjes gekleurd!’ Het lijkt een minor detail, maar is zeker belangrijk.
Lees ook: Pushende ouders? ik ben er één
Over onderpresteren heb ik nog heel, heel veel te melden, dat volgt binnenkort. Laat ik zeggen dat ik met mijn kinderen genoeg inspiratie opdoe. En ik zie het als mijn taak om ze zo goed mogelijk te begeleiden, om ze evenwichtig te laten opgroeien tot mensen die in de maatschappij passen, en gebruik kunnen maken van hun talenten. En die faalangst? Daar moeten ze mee om leren gaan…
Meer informatie
www.kolibrie-talentcoaching.nl
www.ieku.nl
Dit artikel is volledig op eigen initiatief ontstaan. Ik heb zelf goede ervaringen met bovengenoemde websites en de mensen hierachter.
- New York, New York - 12/11/2024
- The Big 40 - 03/11/2024
- Creëer een unieke sfeer met bijzondere wanddecoratie voor thuis - 18/10/2024
Mooi artikel Lisette,
Hier geen hoogbegaafdheid, gelukkig maar denk ik dan. Want wat lijkt het me moeilijk om je kinderen hierin te begeleiden!
Succes!
Joyce van de Pas onlangs geplaatst…The Rub Scrub: scrub jezelf schoon en zacht met koffie scrub!
Wow zo herkenbaar. Fietsen? ” makkie” 1 keer vallen? Fiets in de hoek .. maanden later stiekem achter t schuurtje oefenen tot t lukt en dan…mag iedereen t zien! Zwemmen? Huilend naar zwemles tot? Hè ik kan zwemmen.. binnen no time a b en c!! Elk jaar begin schooljaar nieuwe stof. Nieuwe manier. . Drama thuis niks doen op school. Krijgt rekenwerk niet op tijd af Tot mama maar weer de boel draait geef de opdrachten maar mee naar huis. “Jongen Hoe werkt dit? Mama snapt er niks van! ” ” o mam ik laat t wel zien. Hij doet sommen voor : binnen 10 minuten alles af! Hè man kijk eens naar je blad, alles af? Weet je dat We nog maar 10 minuten aan tafel zitten??, een stralend gezicht!!!! Ik kan t mama@! 1 dag later uit school rennen! ” mama ik heb alles af en een toets gemaakt!!!!!! Weer adem thuis en op school. Zo gaat het al jaren op en neer! Kleine voorbeelden maar gaat met alles zo. Maar lieve jongen mama zal altijd alles blijven doen om dat stralende gezichtje steeds weer te voorschijn te toveren!!!! Na de vakantie beginnen We met integrale therapie hoop zo dat hij zelf gaat zien dat de ” ik ben dom kant” niet nodig Is! !! Mijn topper
Oh, je voorbeelden zijn ZO herkenbaar!!!
Praten , vergeet het maar ! 2 jaar oud en nog geen woord, dingen aanwijzen was makkelijker. Totdat er een zuster over de vloer kwam , bij ons in huis aan de bar koffie ging drinken met mijn moeder, en vertelde dat ik naar de dokter moest ( waar ik een hekel aan had ) . Gelijk daarna viel per ongeluk de koffie over de zuster heen ( he he ) , die daarop wegging, en de deur was net dicht en : “Mama mama ik wil niet naar de dokter , et bla bla bla “‘ Moeder eerst hele grote ogen en toen schaterlachen 😛
Hi Lisette – faalangst…bah, vies woord… Maar je kunt er maar beter mee aan de slag inderdaad.
Hoogbegaafdheid is voor velen ook een vies (lees: opschepperig) woord. Bah. Maar je kunt er maar beter mee aan de slag gaan. Voordat je gemotiveerde kind ineens een niet zo gemotiveerd kind meer is.
Sinds deze zomer zit onze jongste zoon – naast de plusklas op school – ook nog op een plusklas buiten school. Voor mede-hoogbegaafden. Moet ie ineens leren leren. Met Spaans en andere shizzle. En een leerplan waar hij de eigenaar van is. Hij vindt ’t geweldig en moe dat ie is als hij op woensdag thuis komt! Laat die radertjes maar draaien en aan ouders en school de schone taak om de radertjes in beweging te houden. Mooie uitdaging en soms ook heeeeel lastig.
Go go go!
Fiona
Jeetje, ik lees hier gewoon een stukje over mijn eigen kind, weet je zeker dat je mijn dochter niet bedoelt? 😉
Ik ben bang…doodsbang…voor de diagnose hoogbegaafdheid. Want dan komt het labeltje. Het stille, brave, onopvallende kind van de klas, ineens omgedoopt tot wonderkind door haar strebermoeder. En nog een stukje herkenbaarheid, want ook ik was die meid die met gym als laatste werd gekozen en moeilijke situaties vermeed. Nog steeds, trouwens, sterker nog: dagelijks vertoon ik dit ontwijkgedrag!
Mag ik je vragen wanneer er bij jouw kids hoogbegaafdheid met faalangst is vastgesteld en op wat voor manier? Wij gaan nu ook dit traject in namelijk. We hebben maandag het eerste gesprek. De reden? Mijn dochter haalt zichzelf naar beneden, vindt school saai maar daardoor prima (want = lekker makkelijk) en raakt volledig in paniek als ze iets moet doen/leren wat ze niet in 1x kan. Er is al faalangst vastgesteld bij haar. We zouden haar zo graag beter in haar velletje willen zien.
Bij ons is eigenlijk de hoogbegaafdheid ontdekt door de faalangst. Mijn kind presteerde gemiddeld, was op school een engeltje, maar ontplofte thuis. Hij bleek op school de ‘ makkelijke’ werkjes te kiezen en de rest te ontwijken. Terwijl we al wisten dat hij een voorsprong had. Een bevriende juf wees mij op onderpresteren en faalangst, en toen ging het balletje rollen en werd hij getest op IQ.
Leren leren is onze grootste uitdaging. Hem dingen laten leren die hij nog niet kan of weet. Gewoon omdat dit later hard nodig is. Ik leerde dit pas op het HBO, veel te laat!
Succes. De in het artikel genoemde sites bevatten alle informatie die je nodig hebt En… je hebt levenslang, maar voor een goed doel.
Het klinkt erg herkenbaar.. ik heb bijvoorbeeld een hekel aan spelletjes die ik niet kan winnen omdat ik niet goed ben (en dan oefen ik niet, dus word ik ook nooit goed) of teveel op toeval berusten zodat ik niet kan winnen. Set vind ik geweldig, Rummikub wil ook nog wel, maar monopolie (toeval), yathzee (toeval), schaken (leuk, maar ik ben er niet goed in dus doe ik niet).. Bridge vond ik dan wel weer leuk omdat je dan met zijn 2en speelt.
Ik ben ook erg goed in vermijden. Levert iets spanning op, dan doe ik het als het even kan niet.. en spelletjes zijn makkelijk te vermijden “Geen zin.” “Moe.” “Niet leuk.”
Hoi Lisette,
Interessant om te lezen. Momenteel ben ik mij heel erg aan het inlezen… Ik zie dat de blog en berichten ouder zijn, maar misschien kun je ons tips geven.
Onze dochter van bijna 6 (vroege leerling) zit in groep 2 en mag deze nog een keer over doen. Ze presteert op een aantal punten op haar leeftijd en zou dan dus een bespreek geval zijn. Op een paar dingen piekt ze. Nu leek het school echter verstandig vanwege faalangst en ‘sociaal-emotioneel’ onderpresteren het jaar nog een keer over te doen. Wij hebben echter het idee dat ze misschien weleens hoog-sensitief (dat had school ook) en hoogbegaafd kan zijn. Ze is een heel rustig meisje, speelt niet vlot met andere kinderen; meerdere malen is ze thuisgekomen met ‘mama, ze snappen me niet’. Ze maakt thuis haar werkjes het liefst af ipv school en doet deze dan nog een paar keer over op haar manier. Het liefst maakt ze de hele middag werkjes, knutselen ed..
Vanwege dat ‘sociaal-emotioneel’ zijn wij gezwicht en hebben toegestemd dat ze groep 2 nog een jaar mag doen. School gaat een plan opstellen om haar uit te kunnen blijven dagen. Toch zit ik er een beetje mee. Heeft u ideeën of tips waar wij op kunnen letten dat het goed blijft gaan?
Bedankt voor je reactie! Groetjes, Thea
Ha Thea, wat interessant. Jullie als ouders en als school zullen nog eens gelijk kunnen krijgen. En waarschijnlijk weet je nu het antwoord al, omdat het vier jaar later is. Ik ben zelf juf in opleiding en ben juf van groep 1. Ik doe mijn scriptie, eindverslag, over faalangst en hoogbegaafdheid. Zou ik daar met jou in gesprek kunnen gaan? Alle informatie is welkom die je me kan geven en het gaat dan ook vooral over je kind. Ik hoor het wel!
Wat ik nog niet zei is dat ze de cito-toets laatst helemaal overstuur reageerde en de juf haar daarna op schoot moest nemen om te kalmeren. Ze was zo bang voor foute antwoorden, terwijl ze sommige antwoorden zo snel gaf die eigenlijk nog niet voor haar leeftijd waren…
Herkenbaar om te lezen! Ik wil nu mijn scriptie over faalangst en hoogbegaafdheid doen, zou jij daar met mij in gesprek willen gaan? Ik zit nu nog in de verkenningsfase, dus alle informatie is dan welkom. Online is zeker een mogelijkheid.